adrapanagroup

قديمي ترين كليساي جهان در ايران؛ چالدران

تاريخ ايران اگرچه قرن هاست كه با معماري اسلامي پيوند خورده، اما در گوشه و كنار كشور مي توانيد بناهاي كم نظيري از معماري غير اسلامي را هم ببينيد كه به يادگارهاي ماندني در دنيا تبديل شده اند. كليساي قديمي چالدران يكي از همين بناها است كه لقب قديمي ترين كليساي دنيا را هم با خود يدك مي كشد.

اين كليسا به نام قره كليسا معروف است و قدمت آن به قرون هفتم و دوازدهم ميلادي برمي‌گردد. اين كليسا در 20 كيلومتري شمال شرق شهرستان چالدران بر مزار تاتائوس حواري حضرت مسيح (ع) احداث شده و به دليل معماري بي‌نظيرش در تير ماه سال 87 به عنوان نهمين اثر ثبت شده كشور در سي و دومين نشست ميراث جهاني يونسكو در كبك كانادا در فهرست آثار تاريخي جهان قرار گرفت و ثبت جهاني شد.

قديمي ترين كليساي جهان در ايران؛ چالدران

قره در زبان آذري به معناي سياه است و به اين دليل روي كليسا نامگذاري شده كه در گذشته در بناي اين كليسا از سنگ هاي سياه استفاده شده بود. اما بعد از بازسازي اين بنا، سنگ هاي سفيد جايگزين سنگ هاي قديمي شده اند.

قره كليسا در سال 1319 ميلادي بر اثر زلزله تخريب و در سال 1329 ميلادي دوباره بنا شد. در سال 1691 ميلادي نيز با نصب سنگ‌هاي سياه در آن تعمير و مرمت شد. اين كليسا در سال 1810 ميلادي دوباره از سوي سيمون بزنوني، اسقف ماكو به وسيله سنگ‌هاي سفيد مرمت و تعمير و در دوره قاجار نيز توسط عباس ميرزا مجددا مرمت و ساماندهي و زمين‌هاي زيادي وقف آن شد كه كتيبه سنگي نصب شده بر سر در اين بنا بيانگر اين مدعاست. كليساي تاتائوس داراي دو گنبد زيبا در اندازه 24 متر و 5/18 متر است كه گنبد 5/18 متري آن در قسمت كليساي قديمي و سياه و گنبد 24 متري در بخش جديدتر و بزرگ‌تر كليسا يا قسمت سفيد قرار دارد.

قديمي ترين كليساي جهان در ايران؛ چالدران

مجموعه قره كليسا، شامل سه كليساي اصلي با نام‌هاي قره كليسا يا سنت تادئوس، سنت استپانوس و زور زور است كه براي ديدن آن بايد به 7 يلومتري جاده چالدران، قره ضياءالدين سفر كنيد و اين بنا را در دامنه كوه و روي تپه ماهور ببينيد.

موقعيت جغرافيايي كليسا طوري است كه اطراف آن را از هر طرف كوه در بر گرفته است و در كنار كليسا رودخانه اي جاري است. ديوارهاي كليسا قطور است و با درهاي كوچكي پوشانده شده است. در داخل محوطه هم اتاق هاي متعددي براي اقامت خليفه، راهبان، روغن گير، آسياب، آشپزخانه، نگهداري مواد غذايي، انبار علوفه حيوانات و… به چشم مي خورد كه باعث مي شد در مواقع لزوم بتوانند از كليسا در مقابل متجاوزين حفاظت كنند. قسمت خارجي بنا هم داراي طرح‌هاي معماري جالبي از نقش‌هاي گل و بوته و تصاوير انسان است و روي سردر آن فرمان شاه عباس اول صفوي به زبان ارمني ديده مي‌شود.

قديمي ترين كليساي جهان در ايران؛ چالدران

نخستين كليساي ساخته شده توسط مبشرين مسيحي

بنابر باور مسيحيان ارمني نژاد؛ كليساي تاتائوس نخستين كليسايي است كه توسط مبشرين مسيح در دنيا ساخته شده و آنها هر سال در هفته آخر تير و هفته اول مردادماه كه مصادف با شهادت تاتائوس، مراسم خاصي در اين كليسا برپا مي دارند.

اگر كمي دقت كنيم هنوز هم بر ديوارهاي قره كليسا مي توان جاي گلوله هاي جنگهاي تاريخي را كه در اين منطقه رخ داده است، ببينيم.

قره كليسا حوادث زيادي را در طول تاريخ بر خود ديده است. جنگها اولين و شايد آخرين علت در مورد آسيب ديدن اين بناي پس از زلزله بوده اند.

بر اساس كتيبه اي كه كنار محراب به خط ارمني قديم نگاشته شده است، كشيشي به نام زاكاريا در سال ۱۳۱۹ ميلادي به زلزله مهيبي اشاره مي كند كه كليه بناي قره كليسا را تخريب مي كند تا جايي كه هيچ اثري از بناي اوليه باقي نمي ماند.

اما زاكاريا تصميم مي گيرد در عرض ۱۰ سال كليساي ويران شده را بازسازي و مرمت كند و چيزي كه اكنون از اين كليسا باقيمانده ماحصل تلاشهاي اين كشيش بوده است.

جنگهايي كه در دوره هاي مختلف تاريخي همچون ايلخاني، صفوي و جنگ هايي كه مابين ايرانيان و عثمانيان در اين منطقه رخ مي دهد باعث مي شود اين بنا هر بار مورد آسيب قرار بگيرد.

جالب تر آنكه اين بنا در دوره يورش مغولها نيز آسيب جدي ديده، اما هر زمان كه ارامنه احساس امنيت كرده، آنرا مرمت و بازسازي مي كردند.

قديمي ترين كليساي جهان در ايران؛ چالدران

تزيينات اين كليسا

بخش سياه قره كليسا تزيينات كمي دارد و در واقع در بازسازي كه از سوي اسقف زاكاريا صورت گرفته است، وي با تعدادي سنگ سفيد نقوش هندسي را روي طوق گنبد كليساي قديمي يا سياه ايجاد مي كند اما در مقابل اين امر تزيينات بخش سفيد در نقطه مقابل تزيينات بخش سياه قرار مي گيرد تا شاهكارهايي در زمينه تزيينات يك بناي تاريخي در قره كليسا خلق شود.

اين تزيينات به واسطه آن كه سنگهايش همگي از سنگ هاي آهكي و به راحتي قابل تراش و حجم سازي بوده اند، بسيار بديع است و حتي در جاي خود مي تواند در جهان منحصر به فرد به شمار رود.

گل بوته هاي فراوان به همراه چهره هاي حواريون مسيحي و حتي حضرت مسيح(ع) و حضرت مريم از جمله تصاويري هستند كه در اين كليسا به چشم مي خورند. جالب آن كه در بخشي از اين تزيينات مي توان داستان هايي از شاهنامه را كه مصور شده اند نيز مشاهده كرد.

معماري اصلي كليسا به صورت بازليك نوع خاصي از معماري كليسايي است. اين كليسا داراي دو گنبد بزرگ و كوچك هرمي شكل و ۱۲ ترك است. بخش قديمي بنا با سنگ هاي تراشه هاي سياهرنگ و بخش جديد آن با سنگهاي سفيد ساخته شده است.

كليساي سياه در بخش خارجي داراي طرحهاي زيبايي مانند گردونه خورشيد و بقاياي حجاريهايي از بناي اوليه كليساست اما در بخش كليساي سفيد حجاري هاي ارزشمند فراواني به صورت تصاوير انسان، نقوش گل و بوته، اشكال حيوانات و موتيفهاي تزييني زيادي دارد كه ملهم از عقايد مذهبي و هنر روزگار خويش است.

كتيبه هايي به خط ارمني در قسمتهاي داخل و خارج بنا روي سنگ كنده شده كه مربوط به تعميرات يا به صورت يادگاري مربوط به بازديدكنندگان گذشته دور است.

در قسمت مركزي كليسا چهار ستون سنگي به ابعاد ۱.۲۰ متر ساخته شده و هر دو ستون به وسيله يك قوس به يكديگر متصل مي شوند.

اين كليسا در داخل خود داراي مكاني براي غسل تعميد است و همچون بسياري از كليساهاي جهان محرابي دارد كه در شرق كليسا واقع شده است و در ورودي آن در قسمت غرب قرار دارد.

برج ناقوس اين كليسا به زيباترين شكل طراحي شده است كه متاسفانه عمليات بازسازي آن در دوره قاجاريه ناقص مانده است و تنها در يك طبقه خلاصه مي شود. براساس برخي منابع، گويا قرار بوده است دو طبقه ديگر نيز به اين برج ناقوس اضافه شود.

وجود اثر جهاني قره كليسا و مقبره سيدصدرالدين وزير شاه اسماعيل صفوي و شهداي جنگ چالدران و ديگر آثار تاريخي در اين شهرستان سبب شده است كه چالدران به عنوان يك منطقه گردشگري همه ساله شاهد حضور جمع زيادي از گردشگران داخلي و خارجي باشد.

قديمي ترين كليساي جهان در ايران؛ چالدران

نحوه ي دسترسي

دو راه براي رسيدن به قره كليسا داريد: راه اول از طريق تبريز است. فاصله تبريز تا قره كليسا حدود 270 كيلومتر است و بايد است از شهرهاي مرند، قره ضياءالدين و شوط بگذريد. از شوط تا قره كليسا حدود 35 كيلومتر است. قره كليسا تقريباً در ميانه راه شوط به چالدران قرار گرفته است. توجه فرماييد وقتي از شوط به سمت چالدران حركت مي كنيد، سه راهي قره كليسا در سمت راست شما قرار گرفته است. لازم به توضيح است كه بخش عمده اين مسير، يعني از تبريز تا سه راهي شوء جاده ترانزيت بين المللي است و از كيفيت بهتري نسبت به مسير دوم برخوردار است.

مسير دوم از اروميه شروع مي شود. فاصله اروميه تا قره كليسا حدود 275 كيلومتر است و لازم است شهرهاي سلماس، خوي و چالدران را پشت سر بگذاريد. جاده خوي به چالدران با مسافت حدود 100 كيلومتر، كوهستاني و نسبتاً فرعي است.

جاذبه هاي گردشگري

بد نيست بدانيد كه هر دو اين مسيرها، خصوصاً شهرهاي مرند و خوي جاذبه هاي ديدني زيادي دارند كه مي توانند سفر شما را به ياد ماندني تر كنند. البته در مجموعه قره كليسا هيچ گونه امكانات رفاهي وجود ندارد. با نزديكترين پمپ بنزين 35 كيلومتر فاصله داريد. براي آب آشاميدني بهداشتي بهتر است از آب معدني استفاده كنيد و غذاي سبكي همراه خود داشته باشيد چون احتمالا به رستوران بهداشتي و مطمئن دسترسي نخواهيد داشت. وضعيت سرويس هاي بهداشتي هم متوسط است و مشكل خاصي نخواهيد داشت.

بهترين زمان سفر

بهترين زمان بازديد از اين بنا از ارديبهشت ماه تا پايان مهر ماه است. يادتان باشد كه در هفته اول مرداد ماه به اين بنا سر نزنيد چون كليسا ميزبان مراسم مذهبي است و ورود افراد غيرمسيحي در اين زمان ممنوع است.

قديمي ترين كليساي جهان در ايران؛ چالدران

قديمي ترين كليساي جهان در ايران؛ چالدران

تاريخ ايران اگرچه قرن هاست كه با معماري اسلامي پيوند خورده، اما در گوشه و كنار كشور مي توانيد بناهاي كم نظيري از معماري غير اسلامي را هم ببينيد كه به يادگارهاي ماندني در دنيا تبديل شده اند. كليساي قديمي چالدران يكي از همين بناها است كه لقب قديمي ترين كليساي دنيا را هم با خود يدك مي كشد.

اين كليسا به نام قره كليسا معروف است و قدمت آن به قرون هفتم و دوازدهم ميلادي برمي‌گردد. اين كليسا در 20 كيلومتري شمال شرق شهرستان چالدران بر مزار تاتائوس حواري حضرت مسيح (ع) احداث شده و به دليل معماري بي‌نظيرش در تير ماه سال 87 به عنوان نهمين اثر ثبت شده كشور در سي و دومين نشست ميراث جهاني يونسكو در كبك كانادا در فهرست آثار تاريخي جهان قرار گرفت و ثبت جهاني شد.

قديمي ترين كليساي جهان در ايران؛ چالدران

قره در زبان آذري به معناي سياه است و به اين دليل روي كليسا نامگذاري شده كه در گذشته در بناي اين كليسا از سنگ هاي سياه استفاده شده بود. اما بعد از بازسازي اين بنا، سنگ هاي سفيد جايگزين سنگ هاي قديمي شده اند.

قره كليسا در سال 1319 ميلادي بر اثر زلزله تخريب و در سال 1329 ميلادي دوباره بنا شد. در سال 1691 ميلادي نيز با نصب سنگ‌هاي سياه در آن تعمير و مرمت شد. اين كليسا در سال 1810 ميلادي دوباره از سوي سيمون بزنوني، اسقف ماكو به وسيله سنگ‌هاي سفيد مرمت و تعمير و در دوره قاجار نيز توسط عباس ميرزا مجددا مرمت و ساماندهي و زمين‌هاي زيادي وقف آن شد كه كتيبه سنگي نصب شده بر سر در اين بنا بيانگر اين مدعاست. كليساي تاتائوس داراي دو گنبد زيبا در اندازه 24 متر و 5/18 متر است كه گنبد 5/18 متري آن در قسمت كليساي قديمي و سياه و گنبد 24 متري در بخش جديدتر و بزرگ‌تر كليسا يا قسمت سفيد قرار دارد.

قديمي ترين كليساي جهان در ايران؛ چالدران

مجموعه قره كليسا، شامل سه كليساي اصلي با نام‌هاي قره كليسا يا سنت تادئوس، سنت استپانوس و زور زور است كه براي ديدن آن بايد به 7 يلومتري جاده چالدران، قره ضياءالدين سفر كنيد و اين بنا را در دامنه كوه و روي تپه ماهور ببينيد.

موقعيت جغرافيايي كليسا طوري است كه اطراف آن را از هر طرف كوه در بر گرفته است و در كنار كليسا رودخانه اي جاري است. ديوارهاي كليسا قطور است و با درهاي كوچكي پوشانده شده است. در داخل محوطه هم اتاق هاي متعددي براي اقامت خليفه، راهبان، روغن گير، آسياب، آشپزخانه، نگهداري مواد غذايي، انبار علوفه حيوانات و… به چشم مي خورد كه باعث مي شد در مواقع لزوم بتوانند از كليسا در مقابل متجاوزين حفاظت كنند. قسمت خارجي بنا هم داراي طرح‌هاي معماري جالبي از نقش‌هاي گل و بوته و تصاوير انسان است و روي سردر آن فرمان شاه عباس اول صفوي به زبان ارمني ديده مي‌شود.

قديمي ترين كليساي جهان در ايران؛ چالدران

نخستين كليساي ساخته شده توسط مبشرين مسيحي

بنابر باور مسيحيان ارمني نژاد؛ كليساي تاتائوس نخستين كليسايي است كه توسط مبشرين مسيح در دنيا ساخته شده و آنها هر سال در هفته آخر تير و هفته اول مردادماه كه مصادف با شهادت تاتائوس، مراسم خاصي در اين كليسا برپا مي دارند.

اگر كمي دقت كنيم هنوز هم بر ديوارهاي قره كليسا مي توان جاي گلوله هاي جنگهاي تاريخي را كه در اين منطقه رخ داده است، ببينيم.

قره كليسا حوادث زيادي را در طول تاريخ بر خود ديده است. جنگها اولين و شايد آخرين علت در مورد آسيب ديدن اين بناي پس از زلزله بوده اند.

بر اساس كتيبه اي كه كنار محراب به خط ارمني قديم نگاشته شده است، كشيشي به نام زاكاريا در سال ۱۳۱۹ ميلادي به زلزله مهيبي اشاره مي كند كه كليه بناي قره كليسا را تخريب مي كند تا جايي كه هيچ اثري از بناي اوليه باقي نمي ماند.

اما زاكاريا تصميم مي گيرد در عرض ۱۰ سال كليساي ويران شده را بازسازي و مرمت كند و چيزي كه اكنون از اين كليسا باقيمانده ماحصل تلاشهاي اين كشيش بوده است.

جنگهايي كه در دوره هاي مختلف تاريخي همچون ايلخاني، صفوي و جنگ هايي كه مابين ايرانيان و عثمانيان در اين منطقه رخ مي دهد باعث مي شود اين بنا هر بار مورد آسيب قرار بگيرد.

جالب تر آنكه اين بنا در دوره يورش مغولها نيز آسيب جدي ديده، اما هر زمان كه ارامنه احساس امنيت كرده، آنرا مرمت و بازسازي مي كردند.

قديمي ترين كليساي جهان در ايران؛ چالدران

تزيينات اين كليسا

بخش سياه قره كليسا تزيينات كمي دارد و در واقع در بازسازي كه از سوي اسقف زاكاريا صورت گرفته است، وي با تعدادي سنگ سفيد نقوش هندسي را روي طوق گنبد كليساي قديمي يا سياه ايجاد مي كند اما در مقابل اين امر تزيينات بخش سفيد در نقطه مقابل تزيينات بخش سياه قرار مي گيرد تا شاهكارهايي در زمينه تزيينات يك بناي تاريخي در قره كليسا خلق شود.

اين تزيينات به واسطه آن كه سنگهايش همگي از سنگ هاي آهكي و به راحتي قابل تراش و حجم سازي بوده اند، بسيار بديع است و حتي در جاي خود مي تواند در جهان منحصر به فرد به شمار رود.

گل بوته هاي فراوان به همراه چهره هاي حواريون مسيحي و حتي حضرت مسيح(ع) و حضرت مريم از جمله تصاويري هستند كه در اين كليسا به چشم مي خورند. جالب آن كه در بخشي از اين تزيينات مي توان داستان هايي از شاهنامه را كه مصور شده اند نيز مشاهده كرد.

معماري اصلي كليسا به صورت بازليك نوع خاصي از معماري كليسايي است. اين كليسا داراي دو گنبد بزرگ و كوچك هرمي شكل و ۱۲ ترك است. بخش قديمي بنا با سنگ هاي تراشه هاي سياهرنگ و بخش جديد آن با سنگهاي سفيد ساخته شده است.

كليساي سياه در بخش خارجي داراي طرحهاي زيبايي مانند گردونه خورشيد و بقاياي حجاريهايي از بناي اوليه كليساست اما در بخش كليساي سفيد حجاري هاي ارزشمند فراواني به صورت تصاوير انسان، نقوش گل و بوته، اشكال حيوانات و موتيفهاي تزييني زيادي دارد كه ملهم از عقايد مذهبي و هنر روزگار خويش است.

كتيبه هايي به خط ارمني در قسمتهاي داخل و خارج بنا روي سنگ كنده شده كه مربوط به تعميرات يا به صورت يادگاري مربوط به بازديدكنندگان گذشته دور است.

در قسمت مركزي كليسا چهار ستون سنگي به ابعاد ۱.۲۰ متر ساخته شده و هر دو ستون به وسيله يك قوس به يكديگر متصل مي شوند.

اين كليسا در داخل خود داراي مكاني براي غسل تعميد است و همچون بسياري از كليساهاي جهان محرابي دارد كه در شرق كليسا واقع شده است و در ورودي آن در قسمت غرب قرار دارد.

برج ناقوس اين كليسا به زيباترين شكل طراحي شده است كه متاسفانه عمليات بازسازي آن در دوره قاجاريه ناقص مانده است و تنها در يك طبقه خلاصه مي شود. براساس برخي منابع، گويا قرار بوده است دو طبقه ديگر نيز به اين برج ناقوس اضافه شود.

وجود اثر جهاني قره كليسا و مقبره سيدصدرالدين وزير شاه اسماعيل صفوي و شهداي جنگ چالدران و ديگر آثار تاريخي در اين شهرستان سبب شده است كه چالدران به عنوان يك منطقه گردشگري همه ساله شاهد حضور جمع زيادي از گردشگران داخلي و خارجي باشد.

قديمي ترين كليساي جهان در ايران؛ چالدران

نحوه ي دسترسي

دو راه براي رسيدن به قره كليسا داريد: راه اول از طريق تبريز است. فاصله تبريز تا قره كليسا حدود 270 كيلومتر است و بايد است از شهرهاي مرند، قره ضياءالدين و شوط بگذريد. از شوط تا قره كليسا حدود 35 كيلومتر است. قره كليسا تقريباً در ميانه راه شوط به چالدران قرار گرفته است. توجه فرماييد وقتي از شوط به سمت چالدران حركت مي كنيد، سه راهي قره كليسا در سمت راست شما قرار گرفته است. لازم به توضيح است كه بخش عمده اين مسير، يعني از تبريز تا سه راهي شوء جاده ترانزيت بين المللي است و از كيفيت بهتري نسبت به مسير دوم برخوردار است.

مسير دوم از اروميه شروع مي شود. فاصله اروميه تا قره كليسا حدود 275 كيلومتر است و لازم است شهرهاي سلماس، خوي و چالدران را پشت سر بگذاريد. جاده خوي به چالدران با مسافت حدود 100 كيلومتر، كوهستاني و نسبتاً فرعي است.

جاذبه هاي گردشگري

بد نيست بدانيد كه هر دو اين مسيرها، خصوصاً شهرهاي مرند و خوي جاذبه هاي ديدني زيادي دارند كه مي توانند سفر شما را به ياد ماندني تر كنند. البته در مجموعه قره كليسا هيچ گونه امكانات رفاهي وجود ندارد. با نزديكترين پمپ بنزين 35 كيلومتر فاصله داريد. براي آب آشاميدني بهداشتي بهتر است از آب معدني استفاده كنيد و غذاي سبكي همراه خود داشته باشيد چون احتمالا به رستوران بهداشتي و مطمئن دسترسي نخواهيد داشت. وضعيت سرويس هاي بهداشتي هم متوسط است و مشكل خاصي نخواهيد داشت.

بهترين زمان سفر

بهترين زمان بازديد از اين بنا از ارديبهشت ماه تا پايان مهر ماه است. يادتان باشد كه در هفته اول مرداد ماه به اين بنا سر نزنيد چون كليسا ميزبان مراسم مذهبي است و ورود افراد غيرمسيحي در اين زمان ممنوع است.

قديمي ترين كليساي جهان در ايران؛ چالدران